این آیین، کهن ترین و یكی از معدود آیین‌های مذهبی كشورمان است كه طبق تقویم خورشیدی و دومین جمعه مهرماه هر سال برگزار می‌شود. با حساب ما یعنی همین امروز و این یعنی شما هم اگر دوست دارید در این مراسم پرشور و جذاب شركت كنید، وقت دارید خودتان را به كاشان و روستای خاوه اردهال و آستان مقدس امامزاده سلطان علی بن محمد باقر (ع) برسانید
چند روز زودتر از مراسم به مشهد اردهال رسیدیم. دلم می‌خواست كمی در روستا بچرخم و حال و هوای شهری را كه آیینی هزار ساله دارد و آوازه اش به گوش جهانیان هم رسیده، ببینم.
در میان پرسه‌زدن‌هایم با پیرمردان و پیرزنان بسیار برخورد كردم. پای صحبت قدیمی‌های شهر نشستم... خیلی‌ها برایم از خون روی قالی كه با هیچ آبی از بین نمی‌رود، حرف زدند. عده‌ای هم گفتند، مشهد اردهال را به نام مشهد قالی می‌شناسند.

جمعه جار

مردم سیاه‌پوش هستند و بر سردر خانه‌ها پارچه سیاه آویزان شده. آفتاب رو به غروب است كه صدای طبل به گوشم می‌رسد. به سمت صدا حركت می‌كنم. مطمئنم صداها به مراسم قالیشویی مربوط است. با نزدیك شدن به صدا مردمی را می‌بینم كه بر طبل می‌كوبند و یك نفر با صدای بلند درست به شیوه قدیم اطلاعیه مراسم قالیشویی روز جمعه را می‌خواند. انگار وارد دهه 30 و40 شمسی شده‌ام. زمانی كه مراسم‌ مهم را به این شكل به مردم شهر اعلام می‌كردند. عده‌ای در این میان نذری پخش می‌كنند و برخی برای گروه اسپند دود كرده‌اند.

با گروه حركت می‌كنم. از فردی كه كنارم حركت می‌كند نام مراسم را می‌پرسم. برایم توضیح می‌دهد كه مراسمِ جار است. مراسم به شیوه گذشتگان برگزار می‌شود و از چند روز قبل از جمعه قالی، در روستاها و شهرهای كاشان این صدا شنیده می‌شود. مردم به این شیوه از جمعه قالی آگاه می‌شوند و خود را برای جمعه آماده می‌كنند. البته این اطلاع‌رسانی به طور رسمی‌تر و گسترده‌ترش، اولین جمعه ماه مهر در میان كل مردم كاشان انجام می‌شود و برای همین به جمعه‌ای كه گذشت، جمعه جار می‌گویند.

قالیشویی در جمعه قالی

صبح روز مراسم با همسفرم راهی امامزاده می‌شویم. امامزاده در این ساعت از روز آنقدر شلوغ است كه از همان اول با همسفرم خداحافظی می‌كنم و راهی قسمتی از امامزاده می‌شوم كه بتوانم مراسم را بهتر ببینم. مراسم به‌طور كامل توسط مردم فین انجام می‌شود. مردم فین اعتقاد دارند كه نیاكان آنها جسد بی‌جان حضرت را در میان قالی به رودخانه برده و غسل داده‌اند، بنابراین حال نیز آنها باید به احترام نیاكان خود، مراسم را انجام دهند. كسی جز مردم فین حق دست زدن و شستن قالی را ندارد.

در میان انبوه جمعیت عزادار

با جهانی شدن این مراسم، مسافران و گردشگران زیادی از سراسر ایران و جهان برای دیدن این مراسم به مشهد اردهال سفر می‌كنند. امروز هم در حیاط جا برای ایستادن وجود ندارد.   رفته رفته تعداد افراد حاضر در مراسم بیشتر می‌شود و دیگر ایستادن هم كار راحتی نیست. آرام آرام جوانانی با چوبدستی در میان جمعیت دیده می‌شوند. چوبدستی‌ها نمادی از جنگ با قاتلان حضرت است كه مردم فین برای حمایت از وی با خود به همراه آورده بودند. مردم مشهد اردهال به استقبال عزاداران چوب به دست می‌روند. مراسم استقبال همراه با نوحه‌خوانی در حیاط امامزاده ادامه پیدا می‌كند. عده‌ای از عزاداران كه به گفته مردم محلی نماینده مردم فین هستند، داخل صحن امامزاده می‌شوند. در ابتدا از طرف مردم فین هدیه‌ای به بارگاه امامزاده داده می‌شود. البته اینها را من نمی‌بینم، زیرا انبوه جمعیت عزادار و تماشاچی چنین اجازه‌ای به من نمی‌دهد، اما مردم محلی آنچه را در حال رخ دادن است، یكی یكی برایم شرح می‌دهند.

قالی به پرواز در می‌آید

بعد از دادن هدیه، صدای خواندن قرآن در صحن و حیاط امامزاده پخش می‌شود. صدای قرآن نشان از شروع رسمی مراسم است. بعد از خواندن قرآن فردی كه من فقط صدای او را می‌شنوم ذكر مصیبتی برای امامزاده شهید می‌كند و بعد نوحه‌خوانی شروع می‌شود. صدای یا حسین عزاداران از داخل صحن به گوش می‌رسد.
فردی در كنار گوشم می‌گوید قالی را گرفتند. یكی از قالی‌های امامزاده كه گویی جزو قدیمی‌ترین قالی‌های امامزاده نیز هست با پارچه سبز پوشیده و لوله شده است. قالی از صحن خارج می‌شود. عزاداران قالی را به سمت رودخانه می‌برند. صدای یا حسین عزاداران در حیاط پخش می‌شود. فضا به شدت احساسی است و تمامی افرادی كه در حیاط امامزاده حضور دارند، اشک در چشمان شان جمع می‌شود. صدای ولوله و یا‌حسین عزاداران نشان از احترام آنها به حضرت سلطانعلی است. قالی انگار به مانند قالی سلیمان در آسمان پرواز می‌كند. عده‌ای در جلو، قالی به دوشان شروع به سینه‌زنی می‌كنند.

حالا نوبت علم و كتل‌هاست

علم و كتل‌هایی كه در گوشه حیاط به دیوار تكیه داده شده بودند توسط عزاداران بلند می‌شوند و در جلوی دسته حركت می‌كنند. به دور علم نیز پارچه سبز پیچیده شده است. عزاداران با صدای یا حسین پیشاپیش قالی به دوشان حركت می‌كنند. قالیچه به رودخانه برده و در آنجا با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی شسته می‌شود. شستن قالی نمادین است. بعد از شستن قالی، عزاداران دوباره قالی را به دوش گرفته و به حیاط امامزاده برمی‌گردند.قالی از دوش عزاداران فین به متولیان امامزاده تحویل داده می‌شود. در حین این مراسم مداح شعرهای مذهبی می‌خواند. بار دیگر تابوت پشمینه امامزاده شسته و تحویل امامزاده می‌گردد.
وقتی قالی هم مقدس می‌شود
مراسم با صدای اذان ظهر به پایان می‌رسد. در تمام مراحل مراسم، حسی معنوی و عجیبی مرا فراگرفته بود؛ در نگاه اول قالی نقش مهمی در مراسم داشت، اما حضورم در روزهای قبل از مراسم به من فهماند كه این قالی تنها به علت حضور امامزاده برای مردم مشهد اردهال و فین مهم است. قالی‌ای كه در آن زمان به عنوان تابوت برای حضرت عمل كرد، امروزه با گذشت سال‌های زیاد در میان مردم این منطقه مقدس است.

و شام غریبانی  به قدمت تاریخ

بعد از اتمام مراسم در حیاط امامزاده نماز جماعت برگزار می‌شود. افرادی كه تنها برای دیدن قالیشویی به مشهد اردهال سفر كرده‌اند، آرام آرام شهر را ترك می‌كنند. اما روستا هنوز عزادار است و هنگام غروب، مراسم دیگری شروع می‌شود و من در حال عكاسی و صحبت با مردم، منتظر این شروع دوباره بودم. مردم بار دیگر در امامزاده گرد هم می‌آیند و بعد از خواندن نماز مغرب و عشا، شام غریبان حضرت را با شكوه تمام برگزار می‌كنند. در گوشه گوشه صحن و حیاط امامزاده نور شمع به چشم می‌خورد. عده‌ای در حین روشن كردن شمع اشك می‌ریزند و برخی در میان عزاداران نذری پخش می‌كنند. بعد از ذكر مصیبت و نوحه‌خوانی شام غریبان سلطان اردهال هم به پایان می‌رسد.