سيد جواد حسيني

عيد فطر و قربان، دو عيد بزرگ اسلامي هستند كه هر ساله مسلمانان ايندو را با شكوه زيادي برگزار مي‌كنند. از جمله اعمال مشترك اين اعياد، خواندن نماز است و هر يك ويژگيهاي منحصر به فرد نيز دارند.

آنچه پيش رو داريد، بررسي اجمالي نماز عيد و پاداشهايي است كه خداوند در آن روز قرار داده است.
الف. عيد در قرآن
در قرآن به صورت مطلق، فقط يك بار، كلمه «عيد» آمده است؛ آنجا كه عيسي‏علیه‏السلام عرضه مي‌دارد: «اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عِيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ قالَ اللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُها عَلَيْكُمْ فَمَنْ يَكْفُرْ بَعْدُ مِنْكُمْ فَإِنِّي أُعَذِّبُهُ عَذاباً لا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعالَمِين»؛(1) «پروردگارا از آسمان مائده‌اي بر ما بفرست تا براي اوّل و آخر ما، عيدي باشد، و نشانه‌اي از تو، و به ما روزي ده؛ تو بهترين روزي دهندگاني. خداوند (دعاي او را مستجاب كرد و) فرمود: من آن را بر شما نازل مي‌كنم؛ ولي هر كس از شما پس از آن كافر شود (و راه انكار پويد) او را مجازاتي مي‌كنم كه احدي از جهانيان را چنان مجازات نكنم.»
نكات زيبايي در آيه وجود دارد كه برخي از آنها عبارت‌اند از:
1. درخواست با «اللهمَّ رَبَنا...» شروع شده است با اينكه نوع دعاهاي قرآن با «ربّ» يا «ربّنا» شروع مي‌شود. اين، نشانه اهميّت مطلب درخواست شده، يعني عيد است.

2. غرض از درخواست عيد، اين است كه عيدي براي عيسي‏علیه‏السلام و تمام امتش باشد و اين امر مرضيّ ‌خداوند است؛ چرا كه عيد واقعي، آن است كه مردم و جامعه را متحد و حيات ملّت را تجديد و زمينه نشاط عمومي آنان را فراهم آورد و اسباب عظمت دين آشكار شود. (2)

نماز عيد در قرآن

قرآن كريم به طور صريح از روز عيد فطر و قربان نام نبرده است؛ ولي در آن به نماز روز عيد اشاره شده است؛ از جمله:
1. در قرآن كريم مي‌خوانيم: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى»؛(3) «به يقين كسي كه پاكي جُست (و خود را تزكيه كرد) رستگار شد و (آنكه) نام پروردگارش را ياد كرد؛ سپس نماز خواند.»
آيه تصريح نكرده است كه منظور، كدام نماز است؛ ولي در روايت چنين تفسير شده است: «وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى» قال: صَلوةُ الْفِطْرِ وَ‌ الْاَضْحَي؛(4) مراد از صلوة و نماز، نماز عيد فطر و عيد قربان است.» تناسب هم اقتضا مي‌كند كه مراد، نماز عيد باشد؛ چرا كه تزكيه بيش‌تر در ماه رمضان و ايّام حج مطرح است و نماز بعد از اين دو زمان مقدس، نماز با حال و تزكيه است.

2. در آيه ديگر مي‌خوانيم:
«فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَر»؛(5) «پس براي پروردگارت نماز بخوان و قرباني كن.» مراد از خواندن نماز در اين آيه نيز به گفته مفسّران و روايت نقل شده از پيامبر اكرم(ص) نماز عيد قربان است.(6)
آيات در عين حالي كه متضمن وجوب صلوة عيدين در دوران حضور معصوم است، بر فضيلت آن نيز دلالت دارد؛ چرا كه در آيه اوّل مي‌فرمايد كه رستگاري از آن كسي است كه خود را پاكيزه كرد (يا قرباني كرد) و نماز عيد برگزار كرد. معلوم مي‌شود اين نماز در رستگاري انسان نقش مهمّي دارد، به ويژه وقتي كه در كنار تزكيه ايام ماه مبارك رمضان و انجام مناسك حج قرار مي‌گيرد.
در آيه ی دوّم با توجّه به نظر مشهور كه مراد از «كوثر»، فاطمه زهرا(س) است به شكرانه اين نعمت عظيم كه خداوند، يازده امام معصوم را از نسل او به وجود آورد، بهترين تشكر از خداوند، اين است كه نماز عيد، برپا و قرباني انجام شود و بنابر احتمال ديگر، نماز گزارد و هنگام نماز براي تكبير دستها را بالا بياورد. (7)

پی نوشت :
1) مائده/114.
2) ر.ك: الميزان، علّامه سيد محمد حسين طباطبائي، دار الكتب الاسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1362ش، ج6، ص251 و 252.
3) اعلي/15 و 16.
4) بحار الانوار، علامه مجلسي، دار احياء‌التراث، مؤسسة الوفاء، بيروت، ج87، ص348.
5) كوثر/2.
6) بحار الانوار، ج78، ص349.
7) تفسير الصافي، فيض كاشاني، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات، بيروت، بي‌تا، ج5، ص383.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 120